ถือศีลอด ตาแห้ง ใช้ยาหยอดตาได้ไหม?
คำวินิจฉัย (ฟัตวา) จุฬาราชมนตรี ที่ 07/2557
เรื่อง การใช้ยาหยอดตา
คำถาม : การใช้ยาหยอดตา (Eye drops) การใช้ยาหยอดหู (Ear drops) การใช้ยาหยอดจมูก (Nose drops) และยาที่ใช้สูดดมทำให้เสียการถือศีลอดหรือไม่?
คำวินิจฉัย
ยาที่ใช้สูดดมที่เป็นลักษณะยาดม เช่น ยาดมที่มีส่วนผสมของพิมเสน การบูร หรือเกล็ดสะระแหน่ เป็นต้น โดยใช้สูดดมกลิ่นเมื่อมีอาการวิงเวียนศรีษะ เป็นต้น และเป็นยาใช้ภายนอก การใช้ยาลักษณะดังกล่าวไม่ทำให้เสียการถือศีลอดแต่อย่างใด เพราะกลิ่นของตัวยาที่ใช้สูดดมมิใช่วัตถุหรือสารที่มองเห็นได้ด้วยตาเปล่า จึงไม่เข้าอยู่ภายในคำจำกัดความของสิ่งที่ทำให้เสียศีลอด ซึ่งนักวิชาการได้กำหนดคำนิยามไว้ (ฮาซิยะฮ์ อัช-ชัยค์ อิบรอฮีม อัล-บัยญูรีย์ : 1/557, ฮาชิยะฮ์ อิอานะตุฏฏอลิบีน : 2/260) และการสอดหลอดยาดมหรือวัดถุที่บรรจุยาดม หรือน้ำมันหอมระเหยเข้าสู่จมูกขณะทำการสูดดมไม่ทำให้เสียการถือศีลอด ตราบใดที่สิ่งดังกล่าวไม่ได้ล่วงล้ำเข้าสู่โพรงจมูกส่วนใน (ค็อยชูม) ถึงแม้ว่ากลิ่นของยาดมจะเข้าสู่อวัยวะภายใน เช่นโพรงจมูกส่วนในและสมองก็ตาม เพราะกลิ่นของยาดมเป็นเพียงร่องรอย (อะษัร) ที่เกิดจากการระเหยของตัวยามิใช่วัตถุหรือสารที่มองเห็นด้วยตาเปล่า (กิตาบ อัล-มัจญ์มูอ์ ชัร์ฮุลมุฮัซชับ : 6/335, ฮาชิยะฮ์ อัช-ชัยค์ อิบรอฮีม อัล-บัยญูรีย์ : 1/558, ฮาชิยะฮ์ อิอานะตุฏฏอลิบีน : 2/260)
ส่วนกรณีการใช้ยาหยอดตา (Eye drops) การใช้ยาหยอดหู (Ear drops) การใช้ยาหยอดจมูก (Nose drops) นักนิติศาสตร์อิสลามมีความเห็นต่างกันดังนี้
กรณีการใช้ยาหยอดหูนั้นถือว่า ทำให้เสียการถือศีลอด ตามทัศนะของนักวิซาการสังกัดมัซฮับอัช-ซาฟิอีย์ เพราะตัวยาที่ใช้หยอดหูเป็นสารที่มองเห็นด้วยตาเปล่าและผ่านเข้าสู่ภายในร่างกายจากรูหูซึ่งเป็นทวารเปิดตามธรรมชาติ (อัล-ฟิกฮุลมันฮะญีย์ : 2/84 และอัล-มัจญ์มูอ์ ชัรฮุลมุฮัซซับ; อัน-นะวาวีย์ : 6/337) และประเด็นที่ถูกต้องที่สุดในมัซฮับอัช-ชาฟิอีย์ ซึ่งระบุว่า
ทำให้เสียการถือศีลอดนั้นสอดคล้องกับคำกล่าวของอิมาม อบูฮะนีฟะฮ์ (อ้างแล้ว : 6/346)
ส่วนนักวิซาการสังกัดมัซฮับ อัล-มาลิกีย์มีทัศนะว่า หากยาหยอดหูหรือสารเหลวลงไปถึงลำคอจากปากหรือจมูกหรือหูอย่างแน่นอน ก็ถือว่าทำให้เสียการถือศีลอด เช่นเดียวกับกรณีที่หากว่าตัวยาหยอดหูลงไปถึงกระเพาะอาหาร เพราะตัวยาผ่านเข้าสู่ภายในร่างกายจากทวารด้านบน แต่ถ้าหากมั่นใจว่ายาหยอดหูนั้นไม่ได้ล่วงล้ำเข้าไปถึงลำคอ หรือมิได้ลงไปถึงกระเพาะอาหารก็ไม่ทำให้เสียการถือศีลอดแต่อย่างใด (อัล-ฟิกฮุลอิสลามีย์ ว่า อะดิลละตุฮู: ดร.วะฮ์บะฮ์ อัซ-ซุฮัยลีย์ : 2/660)
สำหรับนักวิชาการสังกัดมัชฮับ อัล-ฮัมบะลีย์ ได้กำหนดเงื่อนไขว่า หากวัตถุหรือสารแปลกปลอมล่วงล้ำเข้าสู่ภายในลำคอหรือสมอง ผ่านช่องทวารโดยเจตนาก็ถือว่าทำให้เสียการถือศีลอด (อ้างแล้ว : 2/670) และตามที่ประชุมของมัจญ์มะอ์อัล-ฟิกฮ์อัล-อิสลามีย์อัด-ดุวะลีย์เลขที่ 93 (1/10) ชี้ขาดว่า การใช้ยาหยอดหูไม่ทำให้เสียการถือศีลอด (ฟะตาวา มุอาศิเราะฮ์; ดร.วะฮ์บะฮ์ อัซ-ซุฮัยลีย์ : หน้า 32)
ส่วนกรณีการใช้ยาหยอดจมูกนั้น นักนิติศาสตร์อิสลามเห็นพ้องกันว่า หากตัวยาเข้าสู่ภายในจมูกและเลยเข้าไปจนพ้นโพรงจมูกส่วนในสุด (ค็อยชูม) ก็ถือว่าตัวยานั้นเป็นสารแปลกปลอมที่เข้าไปถึงขอบเขตภายในของจมูก ซึ่งเป็นทวารเปิดตามธรรมชาติแล้ว ย่อมทำให้เสียการถือศีลอด (อัล-มัจญ์มูอ์ ชัรฮุลมุฮัซซับ : 6/335, อัล-ฟิกฮุลอิสลามีย์ ว่า อะดิลละตุฮู: ดร.วะฮ์บะฮ์ อัซ-ซุฮัยลีย์ : 2/664)
สำหรับการใช้ยาหยอดตานั้น นักวิชาการสังกัดมัซฮับ อัช-ชาฟิอีย์มีทัศนะว่า ไม่ทำให้เสียการถือศีลอด เนื่องจากอวัยวะลูกตามิใช่ทวารเปิดตามธรรมชาติและมิใช่อวัยวะส่วนภายในของร่างกาย
การหยอดน้ำหรือสารน้ำเข้าไปในอวัยวะลูกตาหรือการที่ยาใส่ตา (อัล-กะห์ลุ) หรือน้ำมันหรือน้ำเนื่องจากการอาบน้ำเข้าไปถึงอวัยวะลูกตาจึงไม่ทำให้เสียศีลอด ถึงแม้ว่ารสชาติของสิ่งนั้นๆ จะลงสู่ลำคอก็ตาม (ฮาชิยะฮ์ อัช-ชัยค์ อิบรอฮีม อัล-บัยญูรีย์ : เล่มที่ 1 หน้า 558, อัล-ฟิกฮุลมันฮะญีย์ : เล่มที่ 2 หน้า 84)
ทั้งนี้ หากมียาหยอดตาไหลลงสู่ลำคอก็ให้ผู้นั้นคายออกเสีย ไม่อนุญาตให้กลืนลงไป
และทัศนะของนักวิชาการสังกัดมัซฮับอัช-ชาพีอีย์ที่ระบุว่า การหยอดยาตาไม่ทำให้เสียการถืออดเป็นสิ่งที่สอดคล้องกับทัศนะของนักวิชาการสังกัดมัซอับอัล-ฮะนะฟิย์ (อัล-ฟิกฮุลอิสลามีย์ วะอะดิลละตุฮู: ดร.วะฮ์บะฮ์ อัซ-ซุฮัยลีย์ : 2/656, อัล-ฟิกฮุลวาฏฎิห์ มินัลกิตาบ วัสสุนนะฮ์: ดร.มุฮัมมัด บักร์ อิสมาอีล : 1/558) และองค์กรมัจญ์มะฮ์ อัล-ฟิกฮุล อิสลามีย์ อัด-ดุวะลีย์ ออกแถลงการณ์เลขที่ 93 (1/10) ว่าการใช้ยาหยอดตานั้นไม่ทำให้เสียการถือศีลอด (ฟะตาวา มุอาศิเราะฮ์; ดร.วะฮ์บะฮ์อัซ-ซุฮัยลีย์: หน้า 32)
พิจารณาแล้ว จึงวินิจฉัยว่า การใช้ยาดมหรือการสูดดมกลิ่นไม่ทำให้เสียการถือศีลอด การหยอดตาก็ไม่ทำให้เสียการถือศีลอด หากมียาหยอดตาไหลลงสู่ลำคอก็ให้คายออกเสีย ไม่อนุญาตให้กลืนลงไป และสำหรับการหยอดจมูก หากยาที่หยอดไม่เข้าไปพ้นโพรงจมูกส่วนในก็ไม่ทำให้เสียการถือศีลอด แต่สำหรับการหยอดหูนั้นทำให้เสียการถือศีลอด
- อาศิส พิทักษ์คุมพล จุฬาราชมนตรี -
